Euglena zielona lub klejnotka zielona (łac. Euglena viridis) - organizm
jednokomórkowy uważany za przedstawiciela euglenin. W dawnych systemach
taksonomicznych uwzględniających jedynie podział na rośliny i zwierzęta grupa
ta zajmowała miejsce na ich pograniczu. W zależności od warunków
środowiska może odżywiać się w sposób samożywny (autotroficzny),
charakterystyczny dla roślin, lub cudzożywny (heterotroficzny), w jaki odżywiają się
zwierzęta.
Ciało eugleny zielonej (nazywanej potocznie klejnotką zieloną) pokrywa
powłoka zwana pellikulą. Długość dochodzi do 200 μm Na jej przednim
końcu znajduje się pojedyncza wić - organella ruchu. Klejnotka porusza się
wirując wicią. Wić "wkręca się" w wodę i "ciągnie" klejnotkę za sobą.
Druga wić(zwana krótką) nie wychodzi poza obręb pellikuli. Obok wici
zlokalizowana jest plamka światłoczuła (stigma), dzięki której euglena
reaguje na światło (fototaksja). Wewnątrz komórki eugleny znajdują się
chromatofory zawierające chlorofil, dzięki którym euglena może w warunkach
świetlnych przeprowadzać proces fotosyntezy. Materiałami zapasowymi są
paramylon i leukozyna, gromadzone w postaci drobnych, bezbarwnych ziaren. Euglena
może również pobierać pokarm na drodze osmozy lub wpuklenia na przodzie
ciała (cudzożywność). Dotyczy to okazów żyjących w ciemności, u
których zanika chlorofil, lub pozbawionych chromatoforów. Za regulację ciśnienia
osmotycznego w komórce oraz wydalanie produktów przemiany materii
odpowiadają wodniczki tętniące. Euglena rozmnaża się bezpłciowo przez podział
podłużny, który (poprzedzony podziałem jądra) zaczyna się od ciałka
podstawowego i wici.
Euglena spotykana jest powszechnie w zbiornikach wodnych. W trudnych
warunkach euglenie odpada wić i klejnotka zmienia się w cystę.