PUŁAPKI JĘZYKOWE

Dziś pomęczmy czasownik "s'avérer" (okazać się), który przysparza kłopotów nawet frankofonom, niestety.

I - Uwaga na ortografię.
A dokładniej uwaga na zmianę akcentu nad z "é" na "è" przez "e" niemym (z wyjątkiem czasu przyszłego i trybu przypuszczającego): il s'avère, ale il s'avérerait.

II - Warto zwrócić uwagę na etymologię tego czasownika, bo to z jej powodu właśnie często popełniane są błędy.
Słowo wywodzi się z łacińskiego verus - prawdziwy.
Dlatego powinno się unikać następujących kolokacji:
Cette nouvelle s'avère vraie / exacte - pleonazmy, czyli "masło maślane"
Cette nouvelle s'avère fausse - sprzeczność
Lepiej będzie:
Cette nouvelle se révèle exacte/ vraie / fausse.

III - Inne możliwe zastosowania czasownika:
Son soupçon s'est avéré.
czyli: Jego podejrzenie okazało się uzasadnione/słuszne.
Oczywiście czasownik może łączyć się z orzecznikami (z wyjątkiem takich przymiotników jak exact, vrai, faux, erroné, itp.):
Le remède s'avéra inefficace.

Nasza rada:
Nie należy nadużywać czasownika, bo łatwo wówczas o błąd. Co zatem?
Zawsze można posłużyć się synonimem, jak np. apparaître, confirmer, être, paraître, passer, ressortir, résulter, se confirmer, se manifester, sembler, se montrer, se révéler, se trouver.

I - Uwaga na ortografię.
A dokładniej uwaga na zmianę akcentu z "é" na "è" przed "e" niemym (z wyjątkiem czasu przyszłego i trybu przypuszczającego): il s'avère, ale il s'avérerait.

Un vase ou bien une vase ? - telle est la question

Dłubiąc na forum, natknęliśmy się na całkiem ciekawą wymianę zdań:
"Aaa do Bbb: A niby dlaczego? Ccc ma rację.
Bbb do Ccc: Nieprawda. W tym zdaniu musi być MA vase...
Ccc: Dostrzegłem drobne pomyłki, powinno być:
Qui a cassé MON vase? Lui."

No właśnie. Jak powinno być?
Z pytania wynika, że chodzi o wazon (który ktoś stłukł i szukamy winowajcy),
więc musi być mon vase (n.m.).
Niestety, francuski nie byłby francuskim i jak na złość istnieje paronim - une vase, który niewiele ma z pierwszym słowem wspólnego, jako że oznacza pospolite błoto.

Obydwa rzeczowniki mają różny, i jakże daleki od siebie, źródłosłów:
un vase [czyli nasz nieszczęsny wazon] – pochodzi z łaciny
une vase [gwoli przypomnienia – błoto] – wywodzi się ze średnioniderlandzkiego

Co wspólnego mają ours i ourson z oursin?
Poza tym, że to zwierzęta (zupełnie ze sobą niespokrewnione) i że pisownia podobna, niewiele.

Niemniej uczącym się francuskiego potrafią słowa te biedy napytać...

Że ours (n.m.) to niedźwiedź, jest sprawą jasną.
Ze względu na zbieżną pisownię, niestety, czasem nieszczęsny niedźwiadek – ourson (n.m.) myli się z kłującym jeżowcem – oursin (n.m.) - który w morskich odmętach mieszka.

Jedna litera wystarczy i klęska gotowa...

Oj tak...
To by nawet zasługiwało na oddzielny wątek.

Moja uczennica kiedyś chciała powiedzieć "Le matin, je brosse mes cheveux", a wyszło jej "Le matin, je brosse mes chevaux"...

Jako że na forum pomocy językowej rozgorzała dyskusja na temat nieszczęsnej konstrukcji partir + en, wrzucam więcej info w tej kwestii, żeby ją raz zamknąć :)

Składnia czasownika partir:
1.Według prawideł gramatycznych czasownik ten powinien się łączyć z przyimkiem pour, a nie z następującymi przyimkami: à, en, chez, vers.
Przykład: Je pars pour Paris, pour l'Allemagne.
Les soldats partent pour la guerre (Oczywiście w internecie napotkać można "partir à la guerre").
Warto zapamiętać ten przykład, bo będzie jeszcze o nim mowa...

2. Jeśli czsownika partir nie można połączyć z przyimkiem pour (nie powiemy: partir pour les vacances), zaleca się konstrukcję z czasownikiem aller.
Przykład: Je vais en vacances, en voyage. Aller chez des amis.
I tak dajej. Zasada dotyczy języka „zgrabnego”, eleganckiego.

3. W języku potocznym (mówionym i pisanym) toleruje się konstrukcje czasownika partir z przyimkiem en (nieco przez analogię do konstrukcji z czasownikiem aller).
Tak więc, mówi się i pisze w języku potocznym partir en vacances, partir en croisière, etc.
Podobnie istnieje zwrot partir en guerre (patrz punkt 1) w znaczeniu rozpocząć wojnę/walkę.
Przykład: Le gouvernement part en guerre contre le chomage.
Często pojawia się on w mediach.

Uwaga: Wybierając konstrukcję z punktu 3 trzeba zastanowić się, czy pasuje ona do całości wypowiedzi. Jeśli tekst czy wypowiedź jest utrzymana w eleganckim, literackim stylu pozbawionym zwrotów potocznych, to konstrukcja z en będzie pasowała niczym przysłowiowy kwiatek do kożucha. Natomiast w wypowiedziach potocznych, dlaczego nie :)

4. Jeśli mowa o stanie, który trwa od jakiegoś momentu, należy unikać zwrotów typu:
Elle est partie dans sa famille depuis trois semaines czy Il est parti à l'hopital depuis un mois.
Powiemy, napiszemy raczej: Elle est dans sa/chez sa famille depuis... , Il est à l'hopital depuis...

5. Często spotykana konstrukcja partir pour une semaine, pour un mois, etc, wyrażająca długość pobytu czy nieobecności też jest uważana za niecałkiem poprawną (choć w potocznym języku całkiem zadomowiona). Zaleca się konstrukcje typu s'absenter pour/pendant/lub bez przyimka/ une semaine, un mois, trois jours, etc.

6. Zdania typu Il est parti pour travailler są uznawane za poprawne na równi z konstrukcją partir travailler. Wersja bez przyimka jest częstsza i stylistycznie lżejsza, natomiast w zastosowaniu przyimka pour można dostrzec położenie pewnego nacisku na cel wyjazdu:
Pojechał, żeby pracować. ↔ Pojechał pracować.

To tyle z punktu widzenia gramatyków. oraz publikacji z gramatyką związanych...

Bajka o tym, jak serce w archikatedrze warszawskiej grało...

Pewne tłumaczenie dotyczące Warszawy i jej atrakcji turystycznych zaczęło się bajecznie – wszystko szło pięknie i gładko. Aż tu nagle, translatorski paproch!

W tekście autor opowiadał o wartych uwagi organach, których piękno muzyki można podziwiać w archikatedrze warszawskiej.

Korektor spodziewał się napotkać słowo un orgue – tak, tak w liczbie pojedynczej i rodzaju męskim – a tu jego oczom ukazało się zdradliwe des organes.
Nie dość, że w liczbie mnogiej, to jeszcze z muzyką niewiele mające wspólnego toto. No bo skąd serce, wątroba czy żołądek – pospolite organy ciała – mogą coś wiedzieć o muzyce, nawet organowej?

Wielce się zadumał korektor...
No tak, bo polskie organy – czy to instrument, czy części ciała – to jedno i to samo słowo. Pomysłowi Francuzi mają przeto 2 różne wyrazy:
– un orgue (n.m.) – organy – instrument muzyczny
– des organes (n.m. pl.) - organy – części ciała

Rzeczownik orgue, podobnie jak amour i délice, ma tę przypadłość, że zmienia rodzaj.
W liczbo pojedynczej jest w rodzaju męskim - to już wiemy.
W liczbie mnogiej może przyjąć rodzaj żeński w konstrukcjach typu:
Il faut absolument voir les Grandes Orgues de la cathédrale de Beauvais – elles sont magnifiques (nadal jednak mowa o jednym instrumencie, a nie kilku).
Rodzaj męski zostanie zachowany, jeśli mówić będziemy o kilku instrumentach tego typu:
Les orgues fabriqués par la famille Clicquot sont très célèbres (rodzina Cliquot przez pokolenia produkowała wiele instrumentów tego rodzaju, w tym na zamówienie Ludwika XIV).

Ciekawostka – orgue de Barbarie to po polsku katarynka 

Dziś o przymiotnikach koloru

1. Zgodnie z podstawową zasadą typowe przymiotnik oznaczające kolory uzgadniają się co do rodzaju i liczby z określanym rzeczownikiem. Jednak pod warunkiem, że rzeczownik jest określany tylko przez jeden przymiotnik koloru: des sacs blancs, des chaussettes blanches

2. Nieco inaczej sytuacja wygląda, kiedy rzeczownik jest określony przez kilka przymiotników koloru:
a) Jeśli chcemy wskazać, że dany przedmiot jest określany przez kilka kolorów (czyli jest wielokolorowy), jak na przykład: żółto-czerwone autobusy lub biało-czarne krowy, to wówczas przymiotniki określające rzeczownik nie uzgadniają się z nim i pozostają nieodmienne:
des autobus jaune et rouge; des vaches blanc et noir
b) Jeśli uzgodnimy przymiotniki co do liczby i rodzaju z określanym rzeczownikiem, zmienimy znaczenie wypowiedzi:
des autobus jaunes et rouges – autobusy żółte i czerwone (czyli w taborzez część autobusów jest koloru żółtego a część czerwonego)
des vaches blanches et noires – krowy białe i czarne (w stadzie są krowy koloru białego i czarnego)

3. Jeśli przymiotnik koloru jest złożony lub został zmodyfikowany przez inne słowo, wówczas jest on nieodmienny i nie uzgadnia się z określanym rzeczownikiem:
des peintures bleu-vert, des étoffes vert-jaune, des jupes vert pomme, des robes jaune claire
Uwaga:
Jeśli przymiotnik składa się z dwóch rzeczywistych przymiotników koloru, to łączy się je za pomocą myślnika: bleu-vert, vert-jaune;
Kiedy przymiotnik koloru jest określony przez inne słowo (rzeczownik lub inny przymiotnik), wówczas nie stosujemy myślnika: vert pomme, jaune claire, etc

4. Rzeczowniki stosowane w funkcji przymiotnika koloru są nieodmienne i nie uzgadniają się z określanym rzeczownikiem (z wyjątkiem: écarlate, fauve, incarnat, mauve, pourpre, rose – des écharpes roses, des soies mauves, etc). Tutaj podajemy listę głównych rzeczowników stosowanych jako przymiotniki koloru: http://franslex.s21.o12.pl/documents/rzeczowniki_w_funkcji_przymiotnikow_kolorow.pdf

Miłej lektury :)

Dziś kilka nazw goegraficznych (oraz ich pochodnych) w powiedzonkach

ALLEMAGNE
une querelle d'Allemand – kłótnia o rzecz bez znaczenia, kłótnia bez powodu

ARLES (miasto w południowej Francji)
l'Arlésienne – osoba, na którą się czeka i która nigdy nie przychodzi (czekać na Godota); rzecz, o której się mówi, a która nigdy się nie zdarza

AVENTIN (jedno ze wzgórz Rzymu)
se retirer sur l'Aventin – zaniechać, odmówić kontynuowania debaty, negocjacji

BÉRÉZINA (rzeka)
C'est la Bérézina – dotkliwa przegrana, klęska; wyjątkowo nieprzyjemna sytuacja

BREST
un tonnerre de Brest – marynarskie przekleństwo (+/- „cholera”)

BRETAGNE
être un parent (tu w znaczeniu krewny) à la mode de Bretagne – być spokrewnionym jak dziesiąta woda po kisielu
chanter la Marseillaise en breton – być pijanym

BYZANCE
C'est Byzance ! - To jest wspaniałe! Co za luksus!

CANOSSA
aller à Canossa – ustąpić komuś, ukorzyć się przed kimś

CAPITOLE (Kapitol w Rzymie)
Il n'y a pas loin du Capitole à la Roche Terpéïenne – chwała i sława mogą szybko, gwałtownie przeminąć

COCAGNE (mityczna Kukania)
un pays de Cocagne – raj na ziemi, kraina mlekiem i miodem płynąca
(najstarsze wzmianki dotyczące Kukanii – krainy pieczonych gołąbków pochodzą z XIII-wiecznego zbioru poezji Carmina Burana)

DAMAS (Damaszek)
trouver son chemin de Damas – przekonać się do zwalczanej wcześniej idei, doktryny; znaleźć swoją (właściwą) drogę

DORMILLON (nazwa zmyślona)
aller à Dormillon – iść spać, jechać do przysłowiowych Łóżkowic

ÉCOSSE
une douche écossaise – skrajne traktowanie (miłe, niemiłe, etc)

ÉPINAL (miejscowość i gmina we Francji)
une image d'Épinal – banał, stereotyp, naiwna, upiększona wizja czegoś

ESPAGNE
château en Espagne – nierealny, niemożliwy do zrealizowania projekt, pomysł
parler français comme une vache espagnole – kaleczyć francuski

FRANCE
de France et de Navarre – zewsząd, ze wszystkich stron

GRAVELOTTE (gmina w departamencie Mozela - Lotaryngia)
tomber comme à Gravelotte – mocno padać (o deszczu); padać w dużej ilości i gęsto (np. o pociskach – często, gęsto)

GRENOBLE
faire (à quelqu'un) une conduite de Grenoble – przyjąć kogoś gwizdaniem, przyjąć groźną postawę wobec kogoś; przegnać kogoś, dać mu nauczkę

JARNAC (miasto w południowo-zachodniej Francji)
faire un coup de Jarnac à quelqu'un – zadać podstępny cios; wbić przysłowiowy nóż w plecy; zrobić komuś paskudny kawał

LUNEL (gra słów – Lunel to mała miejscowość koło Montpellier, a des lunes to kaprysy, humory)
aller à Lunel – być szalonym, zwariować

NIORT (Niort – miasto w departamencie Deus-Sèvres; skojarzenie z czasownikiem nier)
aller / battre à Niort – przeczyć, szukać wykrętów

NORMANDIE
une réponse de Normand / en normand – dwuznaczna, wymijająca odpowiedź

PARIS
avec des „si” on mettrait Paris dans une bouteille – jakby „gdyby”, to by w piecu rosły grzyby / gdyby babcia miała wąsy, to by była dziadkiem
avoir un oeil à Paris et l'autre à Pontoise – wszystko widzieć, być to i tam jednocześnie; żartobliwie - zezować

PÉROU
C'est pas le Pérou ! - to drobna kwota, to niewiele
Gagner le Pérou – zdobyć wielką fortunę, zarabiać ogromne sumy

PONTOISE (gmina pod Paryżem)
avoir l'air de revenir de Pontoise / revenir de Pontoise – być oszołomionym/ / nic nie wiedzieć, przyjechać z przysłowiowej Pipidówki

PRUSSE
(travailler) pour le roi de Prusse – (pracować) za darmo, nie otrzymać wynagrodzenia za wysiłek czy czynny udział

PYRÉNÉES
la vérité en deçà des Pyrénées, erreur au delà – Co jest prawdą dla ogółu, może być błędem d w oczach innych osób
Co jest prawdą dla jednej osoby, nie musi być nią dla kogoś innego

SUISSE
boire / faire quelque chose en Suisse – pić, jeść, robić coś samemu (najczęściej w tajemnicy, żeby nie dzielić się z innymi)

TATAOUINE (miejscowośc w Tunezji)
aller à Tataouine – iść / jechać gdzieś daleko (na koniec świata) ; iść do piekła

TRAFALGAR
coup de Trafalger – nieoczekiwane i nieszczęśliwe zdarzenie

TROIE
un cheval de Troie – koń trojański

VERSAILLES
aller à Versailles – przewrócić się, wywrócić się
(przez skojarzenie z czasownikiem verser)

O rzeczowniku efekt, jego krewniakach i ich <efektach>

Dziś na ruszt bierzemy rzeczownik effet oraz słowa pokrewne, które sprawiają nieco kłopotów zarówno Polakom, jak i frankofonom. Więc do dzieła.

Na początek przyjrzyjmy się francuskim odpowiednikom polskiego rzeczownika efekt.
1 – efekt – skutek, wynik, rezultat
Il travaille sans effet = sans résultat

Warto tu zwrócić uwagę na zwrot efekt cieplarniany – effet de serre

2 – efekt – wrażenie
Le discours du président a produit un effet foudroyant (piorunujące wrażenie)

3 – efekt – środek wyrazu
Je n'ai pas aimé les effets spéciaux dans ce film (efekty specjalne)

I tak mamy: des effets acoustiques, sonores, spéciaux, de couleur

4 – Warto zwrócić też uwagę na liczbę mnogą rzeczownika – des effets, który może oznaczać: rzeczy, przedmioty, majątek – des effets personnels – rzeczy osobiste

Tu wszystko wydaje się oczywiste i proste, ale uwaga na pułapkę:

w efekcie – w rezultacie to po francusku: finalement, enfin
NIE: en effet = 1. effectivement, en réalité (rzeczywiście, faktycznie) lub 2. car (bo, ponieważ)**:
1.Il le mérite en effet.
2. Je ne prends plus le vélo. J'ai, en effet, eu un sérieux accident = Je ne rends plus le vélo, car j'ai eu un sérieux accident.

Kolejna pułapka dotyczy przymiotnika 1. efektowny (robiący wrażenie) i 2. efektywny (skuteczny).
1. Przymiotnik przetłumaczymy jako élégant, chic, etc
2. Przymiotnik przetłumaczymy jako efficace
NIE: effectif = réel, tangible, concret
Przymiotnik francuski effectif uległ substantywizacji – effectif (n.m.) - des effectifs – stan liczbowy, liczba pracowników, liczebność armii:
Quels sont les effectifs de votre entreprise ?

Przez analogię efektywność (skuteczność) to efficacité (n.f.).

W mediach lub dokumentach biznesowych można, niestety coraz częściej, spotkać anglicyzmy typu:
efficent/e (adj.) = efficace
efficience (n.f.) [ang. evficiency] = efficacité

**Sporo kontrowersji budzi dość często używana konstrukcja car en effet, którą językoznawczy uważają za pleonazm – wychodząc z założenia, że car = en effet (bo, ponieważ).
Zwrot funkcjonował jeszcze w okresie klasycznym i dziś również występuje w języku mówionym, choć szacowna Académie Française tego nie pochwala.
Wystarczy natomiast wstawić przecinki i już zmienimy sens – car,en effet, = bo w rzeczywistości... – i taka konstrukcja jest już poprawna :)

Podobnie odradza się, z punktu widzenia stylistyki, nazbyt częste stosowanie konstrukcji à l'effet de + bezokolicznik w znaczeniu - aby, żeby - która, choć poprawna jest dosyć „ciężka”. Wystarczy ją zastąpić konstrukcją en vue de lub pour.

Takie to są „efekty” rzeczownika efekt i jego krewnych...

„Na nowo” kijem w mrowisko czyli à nouveau vs. de nouveau

W języku mówionym i pisanym «à nouveau » zastępuje coraz częściej « de nouveau » w znaczeniu: od nowa, ponownie.
Jednak językoznawcy patrzą na to krzywym okiem. Warto wiedzieć, czym zwroty te różnią się od siebie znaczeniowo, ażeby móc właściwie zrozumieć, „co autor miał na myśli”.
Zwłaszcza jeśli przyjdzie kiedyś czytać lub przekładać nieco starsze książki czy pisma lub też prace autorstwa współczesnych purystów językowych.
Zwroty ukazują subtelność znaczeniową, a tym samym cały urok, języka francuskiego :)

à nouveau – w nowy, inny sposób
J'ai raté mon dessin et mon prof m'a dit de le faire à nouveau.
Wyobraźmy sobie taką sytuację:
Narysowałam obrazek farbami akrylowymi, które szybko wyschły i obrazek nie wyszedł zbyt ładny. Nauczyciel kazał mi zatem namalować go na nowo - w inny sposób.
Namaluję go, ale tym razem np. węglem albo akwarelą, a może wezmę inny pędzel – czyli zmienię sposób pracy.

de nouveau – od nowa, ponownie
J'ai raté mon dessin et mon prof m'a dit de le faire de nouveau.
Wyobraźmy sobie taką sytuację:
Narysowałam obrazek farbami akrylowymi, które szybko wyschły i obrazek nie wyszedł zbyt ładny. Nauczyciel kazał mi zatem namalować go ponownie - jeszcze raz. Ja nie potrafię malować akrylami, więc robota i tak pójdzie na marne...

Zwrot de nouveau może również oznaczać: „coś nowego”
Je ne vois pas ce que ce projet apporte de nouveau – Nie widzę, co nowego wnosi ten projekt.

Za jego pomocą pokreślimy również to, że jakiś fakt sie powtórzył / powtarza.
Ma voiture est de nouveau en panne – Mój samochód znów się zepsuł (a przecież dopiero co był naprawiany).

Po dłuższej - przymusowej - przerwie technicznej jesteśmy "de retour"
Dziś świnki trzy - czyli o trzech homofonach [pɔr] – porc, pore, port

I - porc (n. m.) czyli wieprz
No i znana wszystkim świńska grypa, czyli - grippe (n. f.) porcine

II - pore (n. m.) czyli por (np. skóry)
Nie należy mylić z warzywem – poireau (n. m.)!
Zwrot: par tous les pores – de toute sa personne – całą swoją osobą
Rodzina wyrazów: przymiotnik poreux/-euse – porowaty oraz rzeczownik porosité (n. f.) - porowatość

III - port (n. m.)
1 – port
port maritime – port morski
port fluvial – port rzeczny
2 – noszenie czegoś
p. ex. Le port d'armes est interdit sans permission.

Dziś kilka powiedzonek « meteorologicznych » i ich francuskie ekwiwalenty...

BŁYSKAWICA

niczym błyskawica – tel un éclair

BURZA

burza w szklance wody – une tempête dans un verre d'eau
cisza przed burzą – le calme qui précède la tempête
przeczekać burzę – laisser passer l'orage / l'averse


DESZCZ

wpaść z deszczu pod rynnę – tomber de la poêle dans le feu / tomber dans la braise / tomber de mal en pis
z dużej chmury mały deszcz – de grand vent, petite pluie / Ce n'est pas la vache qui gueule le plus qui donne le plus de lait


SŁOŃCE

nic nowego pod słońcem – rien de neuf sous le soleil
to jasne jak słońce – c'est clair comme le jour

WIATR

wiatrem podszyty (o ubraniu) – trop léger pour la saison
kręcić się, jak wiatr powieje – tourner à tout vent
pędzić jak witar – aller/foncer comme le vent
wieje, że aż chce głowę urwać – il fait du vent à écorner/décorner les bœufs
kto sieje wiatr, zbiera burzę – qui sème le vente, récolte la tempête
wystawić kogoś do waitru – poser un lapin à quelqu'un
przeminęło z wiatrem – c'est du passé
* tytuł książki/filmu "Przeminęło z wiatrem" – « Autant en emporte le vent »
szukaj wiatru w polu – ni vu ni connu/je t'embrouille!

Święta za pasem, więc dzić kilka zwrotów na Wielkanoc oraz Prima Aprilis

« Se faire poissonnier la veille de Pâques »
Faire les choses à contretemps
Se lancer dans une affaire alors qu'il n'y a plus aucun avantage à en tirer.
Czyli trochę nasza musztarda po obiedzie.

« A Pâques ou à la Trinité »
A une date indéterminée.
Jamais.
A po polsku n.p. na święty nigdy, itp.

Jeśli znajomym zjadaczom żabek tudzież ślimaków, chcecie opowiedzieć o polskim zwyczaju polewania się wodą w Poniedziałek wielkanocny (lundi de Pâques), to można powiedzić np. lundi mouillé.

Natomiast odpowiednikiem polskiego "Prima Aprilis" jest "Poisson d'avril".

Alors, bonnes et joyeuses fêtes de Pâques !

Crime et Châtiment
Nie, nie będziemy mówić o „Zbrodni i karze” Dostojewskiego. Dziś proponujemy krótką analizę terminów: infraction – contravention – délit – crime, które tłumaczy się jako wykroczenie, przestępstwo, zbrodnia.
Słowniki podają dość luźne tłumaczenia. A więc po kolei – od najbardziej ogólnego pojęcia – infraction.
Infraction oznacza działanie sprzeczne z prawem lub niedopełnienie obowiązku wynikającego z orzeczenia sądu, zobowiązania cywilnoprawnego lub normy prawnej. Definicja ta odpowiada zatem czynowi bezprawnemu. Należy jednak podkreślić, iż termin ten też pojawia się w polskim znaczeniu przestępstwa.

Infractions możemy podzielić na 3 kategorie – zakwalifikowanie konkretnego czynu do danej kategorii zależy od jego wagi:
contravention (f) – działanie społecznie szkodliwe lub zaniechanie podlegające karom przewidzianym przez prawo karne (loi pénale); to „najlżejszy” typ czynów bezprawnych – po polsku: wykroczenie
délit (m) – działanie uznane za zasadniczo szkodliwe lub niebezpieczne społecznie – po polsku: przestępstwo
crime (m) - najpoważniejsze czyny zabronione, przestępstwa sankcjonowane karą pozbawienia wolności, po polsku – zbrodnia, chociaż ta kojarzy się najczęściej z zabójstwem czy morderstwem, podczas gdy crime to np. produkcja substancji odurzających, rozbój z użyciem broni, etc

Tłumacząc dokumenty należy zatem dokładnie zastanowić się nad znaczeniem poszczególnych terminów i unikać niepoprawnego „szafowania” ekwiwalentami :)

A dla zainteresowanych szczegółami link do pobrania darmowego pliku:
http://87458.file4u.pl/download/3584856/INFRACTIONS_www.file4u.pl.pdf

to może teraz coś o châtiment?

Qui aime bien, châtie bien :)
à suivre...

le pire diable est celui qui prie / près de l'église, loin de Dieu (modli się pod figurą, a diabła ma za skórą)
Dziś małe co nieco na temat czasownika prier – modlić się, prosić
N.B. Jest to jedno z najstarszych słów w języku francuskim – pojawiło się pod koniec IX wieku

modlić się do (np. Boga) → prier Dieu
modlić się za kogoś → prier pour qqn
prosić, upraszać kogoś → prier qqn (de faire / de ne pas faire qqch)
zwrot z rzeczownikiem – prière de (faire / de ne pas faire qqch)

prière (n.f.) - modlitwa
prière d'insérer (uwaga: rodzaj męski) – nota wydawcy / nota wydawnicza

No i oczywiście „je vous en [t'en] prie” w odpowiedzi na podziękowanie.
Dość ciekawe i wyczerpujące objaśnienie wyrażenia znaleźć można w sieci:
http://fr.answers.yahoo.com/question/index?qid=2[tel]AAn3pkc


Dla ciekawych kilka podstawowych modlitw po francusku:
http://87456.file4u.pl/download/3585984/prieres_www.file4u.pl.pdf

mettre à jour ↔ mettre au jour

Mała rzecz, a cieszy – jedna litera zmienia znaczenie :)

mettre à jour – actualiser, régulariser
ex. XXXX se met à jour automatiquement pour protéger votre ordinateur.

mise (n.f.) à jour – mise à niveau; aktualizacja
ex. À l'aide du tableau de bord myXXXX, vérifiez facilement si de nouvelles mises à jour sont disponibles pour votre GPS XXXX.

mettre au jour – découvrir quelque chose, faire apparaître ce qui était dissimulé
ex. Des archéologues ont mis au jour un temple très ancien.

W przenośni zwrot można tłumaczyć jako „ujawnić” - divulguer, dévoiler, révéler ou découvrir
ex. Les autorités policières ont mis au jour des opérations illégales.

Kartka z kalendarza
10 kwietnia 1954 Parlament francuski przegłosował ustawę wprowadzającą podatek od towarów i usług VAT
VAT po francusku to TVA – la taxe sur la valeur ajoutée (czyli podatek od wartości dodanej)
Le 10 avril 1954, le Parlement a voté la loi instaurant la taxe sur la valeur ajoutée (TVA).

traiter quelqu'un, traiter de quelque chose, traiter une maladie, traiter des données – jeden czasownik, kilka znaczeń

I – traiter – se conduire envers qqn. de telle ou telle manière – traktować kogoś
« Les domestiques [służba] sont traités avec douceur » (Gautier)
Notre patron nous traite comme des chiens.
« La traitant en gamine » -> comme une gamine (Zola)

traktować kogoś po macoszemu – traiter qqn. sévèrement / avec rigueur / sans égard ; négliger qqn/qqch ; traiter qqch par dessous la jambe (potraktować coś « per nogam »)
trakotwać poważnie – prendre qqn/qqch au sérieux
traktować kogoś z góry – traiter qqn de haut (en bas) ; prendre qqn de haut

II – traiter de – nazwać kogoś, wyzwać
Il m'a traité de fou – Nazwał mnie głupcem
Il l'a traité de tous les noms – Wyzwał / Zwyzywał go

III – traiter de – traktować o czymś, dotyczyć danego tematu
Cet article traite de la crise monadiale.

IV – traiter – załatwiać interesy
En bon patron, il traite ses affaires seul.

V – traiter – analizować, badać
« Cet historien a traité à fond l'histoire économique de la France sous la Restauration » (Girodet)

VI – traiter – soigner – leczyć
Il se fait traiter pour un cancer.

VII – traiter – przetwarzać
« Cette rubrique décrit la procédure permettant de traiter manuellement des données ... » (Microsoft)

VIII – traiter – zapraszać kogoś na posiłek, raczyć kogoś
« J'ai mon club, c'est là que je traite mes amis » (Duhamel)

słowa pochodne:

traitement (n.m.) - traktowanie, leczenie, przetwarzanie, etc (w zależności od kontekstu)
traiteur (n.m.) - osoba / firma specjalizująca się w cateringu

Małe co nieco dla przygotowujących się do prawa jazdy we Francji lub zmotoryzowanych:
un dos d'âne [un ralentisseur] – próg zwalniający
un cassis – znak sygnalizujący nierówną drogę
un nid de poule – dziura w nawierzchni :)

gymnase ≠ gimnazjum [jednostka oświatowa]

gymnase (n.m.) - sala/hala gimnastyczna; zakład gimnastyczny :)
gimnazjum [szkoła] – collège (n.m.)

ABSOLWENT
Wszystkim tegorocznym absolwentom gratulujemy dyplomów :)

Więc do dzieła absolwenci – może się przydać przy pisaniu CV:

diplômé(e) de + nazwa placówki
Ex. Pierre est diplômé de l'École des hautes études commerciales de Paris (HEC Paris).

ancien élève de + nazwa placówki
Ex. Sophie est une ancienne élève du lycée Gérard de Nerval.

Ciekawostka – potocznie o absolwentach prestiżowej École nationale d'administration (ENA) mówi się « les énarques »:
http://www.rue89.com/2008/05/20/moi-philippe-r-39-ans-enarque-smicard


W sytuacji, kiedy chcemy powiedzieć, że studiowaliśmy coś lub gdzieś, albo ukończyliśmy jakiś kierunek lub uczelnię, częściej (w języku mówionym) stosuje się czasownik « faire »:
J’ai fait mes études d’ingénierie chimique.
Il a fait Polytechnique.
(I – bez rodzajnika przed nazwą tej uczelni : http://www.polytechnique.edu/)

censé vs. sensé

Wymowa ta sama, ale pisownia i znaczenie już nie...

censé = supposé
etre censé + infinitif

Nul n'est censé ignorer la loi.
Rem.: tym kontekście nul = personne – nikt

Ils étaient censés m'envoyer leur devis aujourd'hui.

sensé = réfléchi
qui a du bon sens

Un homme sensé n'aurait pas agi ainsi.
ainsi = de cette manière

Le mariage de Jennifer Aniston, c'est pour bientôt. Cependant, sa mère ne sera pas de la partie...
dziś bynajmniej nie będziemy mówić o weselu aktorki, ale o zwrocie être de la partie

Être, se mettre de la partie - participer à un divertissement, à une partie de plaisir ou à une entreprise délicate
Zwrot można też stosować w znaczeniu przenośnym, kiedy podmiot jest konkretny lub abstrakcyjny:
« Le soleil était de la partie. Pour son dernier été, celui de la Saint-Martin(...) »
« Sa conscience recommença de défaillir. La vanité se mit de la partie pour tourmenter cette pauvre âme. »

A kto chce poczytać (po francusku oczywiście), dlaczego mama nie będzie uczestniczyła w uroczystości, może zajrzeć tutaj:
http://fr.news.yahoo.com/jennifer-aniston-pourquoi-ninvitera-mere-mariage-[tel].html

Bonne lecture :)

Był sobie przyimek à

Przyimek à ma bardzo szerokie zastosowanie w języku francuskim. Uporządkujmy zatem nieco wiadomości.

I – Powtarzanie przyimka
1 – Z zasady przyimek à powinien poprzedzać każde dopełnienie:
Il ne pense qu'à jouer et à faire des tours.

2 – Dopuszczalne jest niepowtarzanie przyimka przed kolejnym dopełnieniem, jeśli określają one osoby lub rzeczy należące do pokrewnej kategorii:
Il a envoyé l'invitation à ses parents et amis.

3 – Przyimka nie powtarza się w pewnych utartych wyrażeniach:
Se conformer aux us (us = usage) et coutumes.

II – à czy chez przed nazwą miejsca lub osoby
1 – Zgodnie z regułami językowymi przed nazwą miejsca stosujemy przyimek à:
Je vais à la poste / au salon de coiffure, etc

Natomiast przed nazwą osoby stosujemy przyimek chez:
Je vais chez le coiffeur/dentiste

III – à, en, dans przed nazwą miasta
1 – Z zasady przed nazwami miast używa się przyimka à:
Je vais à Paris.

2 – Użycie przyimka dans jest poprawne w znaczeniu « à l'intérieur de la ville »:
En banlieue, la circulation est facile, mais ne prenez pas votre voiture pour aller dans Paris.

IV – à, en przed nazwą wyspy
W przypadku nazw wysp to uzus językowy decyduje o ich stosowaniu. Niemniej jednak można zaobserwować dwie główne zasady:
1 – nazwa wyspy nigdy nie jest poprzedzona rodzajnikiem (Je connais bien Tahiti) – wówczas stosuje się przyimek à:
Je vais à Tahiti / Rhodes, etc

2 – nazwa wyspy jest zawsze poprzedzona rodzajnikiem (Je connais bien la Martinique) – wówczas stosuje się przyimek à:
Je vais à la Martinique / Jamaïque, etc

Jeśli nazwa wyspy zwyczajowo jest poprzedzona rodzajnikiem, ale dopuszczalne jest jego pominięcie (les villes de Sicile / de la Sicile), wówczas stosuje się przyimek en:
Je vais en Corse / Sicile, etc

V – à, en przed nazwą środka transportu
Logika i poprawność językowa nakazuję stosować przyimek à przed nazwami środków transportu, do których nie da się wsiąść:
Je vais à vélo / moto oraz à pieds / skis

Jeśli do środka transportu można wsiąć w celu podróżowania, stosuje się przyimek en:
Je vais en voiture / autocar / bateau

Wyjątek – par le train, choć coraz częściej można usłyszeć i przeczytać en train

VI – à, de w konstrukcjach oznaczających przynależność lub pokrewieństwo
1 – Zgodnie z zaleceniami gramatyków, na określenie przynależności powinno się stosować przyimek de:
Le fils de mon voisin.

W języku potocznym lub niedbałym można spotkać konstrukcję zawierającą przyimek à:
Le fils à mon voisin.

Przyimek à występuje również w utartych potocznych zwrotach:
un fils à papa, le chien-chien à sa mémère, la barbe à papa, etc

2 – Jeśli chcemy wyrazić przynależność lub pokrewieństwo za pomocą zaimka osobowego, to wówczas używamy przyimka à:
le fils de mon voisin, ale le fils à lui
C'est un livre de Pierre, ale C'est un livre à toi

3 – czasownik être łączy się z przyimkiem à w celu wyrażenia posiadania lub pokrewieństwa:
Ce livre est à Pierre / toi, etc

Uwaga: czasownik être z przyimkiem de nie oznacza przynależności, ale pochodzenie:
Ce livre est de lui (Il l'a donné)

VII – konstrukcja c'est à moi à, c'est à moi de + bezokolicznik
Zwroty wyrażają, na kim spoczywa obowiązek zrobienia czegoś:
C'est à toi à / de décider.
Obydwie konstrukcje są poprawne. Niemniej jednak konstrukcja z przyimkiem de jest preferowana i uchodzi za elegantszą :)

VIII – à, de przed nazwą naczynia lub pojemnika
1 – przyimek à wskazuje na przeznaczenie naczynia:
une bouteille à lait – butelka do mleka / na mleko (i nie interesuje nas czy butelka jest akurat pełna czy pusta)
un verre à vin – kieliszek do wina

2 – przyimek de implikuje, że pojemnik jest napełniony daną cieczą:
une bouteille de lait – butelka mleka (z mlekiem)
un verre de vin – kieliszek wina

Przyimek de występuje również w wyrażeniach metonimicznych, w których naczynie określą jakąś ilość:
Il a bu une bouteille de lait = Il a bu la quantité de lait contenue dans une bouteille.

IX – au soir, au matin
1 – Po nazwach dni tygodnia należy unikać zwrotu au soir, au matin:
Il est venu lundi matin.

2 – Po zwrocie la veille, l'avant-veille, le jour de..., le(data), ce jour-là, tous les jours* należy obowiązkowo używać au soir / au matin:
Il est venu la veille au soir.
Elle est arrivée l'avant-veille au matin.
Il viendra le jour de Pâques au matin.
Elle arrivera le 15 mars au soir.
Ils sont venus ce jour-là au petit matin (petit matin – wcześnie rano).
*Tous les jours au matin, nous faisons une heure de gymnastique – można też powiedzieć –
Tous les jours, le matin, nous faisons une heure de gymnastique.

X – de... à / de lub ou przed przymiotnikami liczebnymi
1 – Jeśli różnicę między wartościami można podzielić na mniejsze części, stosujemy konstrukcję de ... à:
La largeur de cette salle est de cinq à six mètres.

2 – Jeśli wymieniane wartości nie następują po sobie bezpośrednio:
Il y a avait sur place de dix à quinze personnes en train de discuter.
(liczba piętnaście nie następuje bezpośrednio po dziesiątce)

3 – Jeśli nie można podzielić różnicy między wartościami, stosuje się wówczas ou:
Il y a avait dans le salon cinq ou six hommes.
albo pięciu albo sześciu panów – pociąć chyba nie da rady ;)

XI – à, de przed ceną
1 – W przypadku przedmiotów seryjnych lub o zaufanej wartości, stosuje się przyimek à:
Un timbre à un euro (można też użyć przyimka de)

W pozostałych sytuacjach przyimek à ma lekko pejoratywne lub ironiczne znaczenie – zaleca się zatem przyimek de.

2 – Zastosowanie przyimka à jest normalne w znaczeniu dystrybutywnym:
Une chambre à dix euros par jour / personne, etc.

W zestawieniu z rzeczownikiem prix, loyer, montant, etc stosuje się przyimek de:
Un prix de cent euros par personne.
Un loyer de cinq cents euros par mois.

3 – konstrukcja être à w znaczeniu « coûter »
Ce livre est à six euros.
Konstrukcja ta jest obecnie tolerowana. Niemniej jednak elegantszą forma jest:
Ce livre coûte six euros.
Le prix de ce livre est de six euros.

XII – à ce que
Konstrukcji należy unikać w połączeni z czasownikami: aimer, s’attendre, consentir, demander, etc, które już łączą się z que:
J’aime qu’on m'écoute.

Z podobnego względu należy unikać zbędnej „rozbudowy” zwrotu de manière que, de façon que:
J’ai tout préparé, de manière qu’on puisse commencer le plus vite possible.

Dziś o Francuzach z przymrużeniem oka:

être médusée – être très étonné, figé par la stupeur

O ile sam czasownik méduser istnieje we francuskim od XVII wieku, to do powszechnego użytku wszedł (a dokłądniej jego imiesłów) w wieku XIX.
Żeby zrozumieć, co wspólnego ma meduza (a w tym przypadku Meduza) z oszołomieniem, osłupieniem, przypomnijmy sobie mitologię grecką.
Każdy z pewnością słyszła o Gorgonach - trzech siostrach o przerażającym wyglądzie i wężowej czuprynie.
Najbardziej znana z nich to Meduza, która rozkochała w sobie boga mórz, Posejdona, co nie spodobało się jego boskiej małżonce, Atenie. Bogini postanowiła ukarać Meduzę w dość szczególny sposób. Od tej pory kamieniał każdy, kto spojrzał Meduzie w oczy. Nawet po śmierci i ścięciu, głowa Meduzy zachowała swą moc zamieniania ludzi w kamienne posągi.
I pojawia się analogia - człowiek również "kamienieje" ze strachu lub z zaskoczenia, jak gdyby jego wzrok spotkał wzrok Meduzy. I tak to ukuło się powiedzonko être médusé, które można przetłumaczyć - zamurowało mnie.