Passé composé - zasady tworzenia
Czas passé composé to czas przeszły dokonany, używamy go kiedy mówimy o:
- czynności przeszłej dokonanej (która może mieć konsekwencje w teraźniejszości)
- czynności przeszłej, której czas trwania jest określony,
- o kilku czynnościach dokonanych, następujących po sobie.
Passé composé tworzymy :
| avoir ou être au présent | + | participe passé |
| mieć i być w czasie teraźniejszym | + | imiesłów czasu przeszłego |
| playHier, j'ai visité Paris. | Wczoraj odwiedziłam Paryż. |
| playLundi dernier, Virginie est partie en Espagne. | Virginie wyjechała do Hiszpanii w zeszły poniedziałek. |
UWAGA! Na szczęście większość czasowników występuje z czasownikiem posiłkowym mieć, z czasownikiem być występuje 14 czasowników plus wszystkie czasowniki zwrotne (te które bezokoliczniku mają se, np.: se réveiller - budzić się, s'habiller - ubierać się, se coucher - kłaść się etc.).
Avoir i être są w tym wypadku nazywane les verbes auxiliaires czyli czasownikami posiłkowymi, które odmieniamy w czasie teraźniejszym, i po których stawiamy participe passé - stałą formę czasownika, która prawie nigdy się nie zmienia (zmienia się tylko wtedy, kiedy występuje z être, znajdziecie to poniżej w punkcie III).
Passé composé najczęściej występuje po okolicznikach czasu (określenia czasowe), musi być zaznaczony moment rozpoczęcia i zakończenia danego wydarzenia:
| playde 1990 à 1992, en 1999 | od 1990 do 1992, w 1999 |
| playhier | wczoraj |
| playavant-hier | przedwczoraj |
| playla semaine dernière | w zeszłym tygodniu |
| playle mois dernier | w zeszłym miesiącu |
| playl'année dernière | w zeszłym roku |
| playpendant 10 ans | przez 10 lat |
Poniżej znajdziecie bardziej szczegółowe wytłumaczenie tworzenia czasu passé composé :
I. passé composé z czasownikiem posiłkowym avoir - mieć i participe passé czasowników I grupy (-er).
Zasady tworzenia imiesłowu czasu przeszłego - participe passé znajdziecie w zakładce o tym samym tytule, tu znajdziecie jego zastosowanie w tworzeniu czasu przeszłego:
| le singulier | le pluriel |
| playj'ai mangé | playnous avons mangé |
| ja zjadłem/ am | my zjedliśmy/ zjadłyśmy |
| playtu as mangé | playvous avez mangé |
| ty zjadłeś/ aś | wy zjedliście/ zjadłyscie |
| playil a mangé | playils ont mangé |
| on zjadł | oni zjedli |
| playelle a mangé | playelles ont mangé |
| ona zjadła | one zjadły |
II. passé composé z czasownikiem posiłkowym avoir - mieć i participe passé czasowników II i III grupy, poniżej znajdziecie tabelkę z najbardziej popularnymi nieregularnymi participe passé:
a) participe passé najważniejszych czasowników: être - być, avoir - mieć, faire - robić :
| playêtre | playj'ai été |
| być | byłem/ am |
| playavoir | playj'ai eu |
| mieć | miałem/ am |
| playfaire | playj'ai fait |
| robić | zrobiłem/ am |
b) najbardziej popularne participe passé kończące się na -u:
| playboire | playj'ai bu |
| pić | wypiłem/ am |
| playlire | playtu as lu |
| czytać | przeczytałeś/ aś |
| playvoir | playil a vu |
| widzieć | zobaczy, widział |
| playpouvoir | playnous avons pu |
| móc | mogliśmy/ łyśmy |
| playsavoir | playvous avez su |
| potrafić | potrafiliście/ łyście |
| playdevoir | playelles ont dû |
| musieć | musiały |
| playvouloir | playj'ai voulu |
| chcieć | chciałem/ am |
| playrecevoir | playtu as reçu |
| otrzymać | otrzymałeś/ aś |
| playpleuvoir | playil a plu |
| "padać" deszcz | spadł deszcz |
| playplaire | playelle a plu |
| spodobać się | spodobała się |
| playcourir | playnous avons couru |
| biec | pobiegliśmy/ łyśmy |
| playvivre | playvous avez vécu |
| żyć | przeżyliście/ łyście |
| playconnaître | playils ont connu |
| znać | poznali |
| playdisparaître | playelles ont disparu |
| zniknąć | zniknęły |
| playcroire | playj'ai cru |
| wierzyć | uwierzyłem/ am |
| playfalloir | playil a fallu |
| być koniecznym | trzeba było |
| playentendre | playtu as entendu |
| słyszeć | usłyszałeś/ aś |
| playattendre | playelle a attendu |
| czekać | poczekała |
| playrépondre | playnous avons répondu |
| odpowiedzieć | odpowiedzieliśmy/ łyśmy |
| playperdre | playvous avez perdu |
| zgubić | zgubiliście/ łyście |
c) najbardziej popularne participe passé kończące się na -i, -is, -it:
| playprendre | playj'ai pris |
| brać | wziąłem/ wziełam |
| playapprendre | playtu as appris |
| uczyć się | nauczyłeś się/ aś |
| playcomprendre | playil a compris |
| rozumieć | zrozumiał |
| playgrandir | playelle a grandi |
| urosnąć | urosła |
| playfinir | playnous avons fini |
| kończyć | skończyliśmy |
| playchoisir | playvous avez choisi |
| wybierać | wybraliście |
| playmettre | playils ont mis |
| położyć | położyli |
| playdire | playelles ont dit |
| powiedzieć | powiedziały |
| playécrire | playj'ai écrit |
| pisać | napisałem/ am |
c) inne formy participe passé, również dość popularne:
| playpeindre | playj'ai peint |
| malować | namalowałem/ am |
| playcraindre | playtu as craint |
| obawiać się | obawiałeś/ aś się |
| playdécouvrir | playil a découvert |
| odkrywać | odkrył |
| playouvrir | playelle a ouvert |
| otwierać | otworzyła |
| playoffrir | playnous avons offert |
| podarować | podarowaliśmy/ łyśmy |
| playsouffrir | playvous avez souffert |
| cierpieć | cierpieliście/ łyście |
III. passé composé z czasownikiem posiłkowym être - być, na szczęście łatwo jest odróżnić, które czasowniki wymagają czasownika posiłkowego mieć, a które być. Czas przeszły dokonany z czasownikiem posiłkowym być tworzymy tylko z 14 czasownikami i ze wszystki czasownikami zwrotnymi.
a) participe passé wymagające czasownika posiłkowego être - być:
UWAGA! Kiedy participe passé z czasownikiem être, musimy uzgdonić go z rodzajem (do rodzaju żeńskiego dodajemy -e) i liczbą (do liczby mnogiej dodajemy -s)!
| playnaître | playje suis né(e) |
| rodzić się | urodziłem(am) się |
| playmourir | playtu es mort(e) |
| umierać | umarłeś (aś) |
| playaller | playil est allé |
| iść | poszedł |
| playvenir | playelle est venue |
| przychodzić | przyszła |
| playarriver | playnous sommes arrivé(e)s |
| przyjeżdżać | przyjechaliśmy (łyśmy) |
| playentrer | playvous êtes entré(e)s |
| wchodzić | weszliście (łyście) |
| playrester | playils sont restés |
| zostać | zostali |
| playpasser | playelles sont passées |
| przejść | przeszły |
| playsortir | playje suis sorti (e) |
| wyjść | wyszedłem (wyszłam) |
| playretourner | playtu es rentré(e) |
| wrócic | wróciłeś (aś) |
| playpartir | playil est parti |
| wyjechać | wyjechał |
| playdescendre | playelle est descendue |
| zejść | zeszła |
| playmonter | playnous sommes monté(e)s |
| wejść na górę | weszliśmy (łyśmy) |
| playtomber | playvous êtes tombé(e)s |
| upaść | upadliście (łyście) |
UWAGA! Poza tymi czternastoma czasownikami z être odmieniają się jeszcze ich formy złożone, np.:
| playrentrer | playje suis rentré(e) |
| powrócić | powróciłem(am) |
| playrepartir | playtu es reparti(e) |
| wyjeżdżać ponownie | wyjechałeś (aś) ponownie |
| playrevenir | playil(elle) est revenu(e) |
| wracać | wrócił (a) |
| playdevenir | playnous sommes devenu(e)s |
| stawać się | staliśmy (łyśmy) się |
b) czasowniki zwrotne w passé composé (zawsze występują z czasownikiem posiłkowym être), poniżej znajdziecie przykładową odmianę czasownika zwrotnego w czasie przeszłym dokonanym np:
| se réveiller | budzić się |
| le singulier | le pluriel |
| playje me suis réveillé(e) | playnous nous sommes réveillé(e)s |
| obudziłem(am) się | obudziliśmy(łyśmy) się |
| playtu t'es réveillé(e) | playvous vous êtes réveillé(e)s |
| obudziłeś(aś) się | obudziliście(łyście) się |
| playil s'est réveillé | playils se sont réveillés |
| obudził się | obudzili się |
| playelle s'est réveillée | playelles se sont réveillées |
| obudziła się | obudziły się |
UWAGA! Zdarza się, że niektóre z tych czternastu czasowników odmienianych z être, występują też z czasownikiem posiłkowym avoir (i wtedy się nie uzgadniają).
Dzieje się tak wtedy, kiedy czasowniki te mają dopełnienie bliższe (czyli rzeczownik, który stoi za nimi), wtedy też całkowicie zmieniają znaczenie.
Poniżej znajdziecie przykłady, które powinny Wam wszystko rozjaśnić:
| playElle est sortie (dans la rue). | playElle a sorti le chien. |
| Wyszła (na ulicę). | Wyprowadziła psa. |
| playIls sont rentrés avant 22h. | playIls ont rentré la voiture. |
| Wrócili przed 22:00. | Wprowadzili samochód (do garażu). |
| playNous sommes passés devant la maison de Madonna. | playNous avons passé des vacances au Mexique. |
| Przeszliśmy przed domem Madonny. | Spędziliśmy wakacje w Meksyku. |
| playJe suis descendue à la cave. | playJ'ai descendu la poubelle. |
| Zeszłam do piwnicy. | Wyniosłam śmieci. |
| playVous êtes montés à pied. | playVous avez monté l'escalier. |
| Weszliście na piechotę. | Weszliście po schodach. |
| playTu es retournée à la maison. | playTu as retourné le couvre-lit. |
| Wróciłaś do domu. | Odwróciłaś narzutę. |
